De pepernoot is een koekje met een lange geschiedenis. Het Sinterklaasfeest, anders dan dat we het nu kennen, wordt al sinds 1600 in Nederland gevierd. Pepernoten werden toen nog gemaakt waren van deegresten van de relatief goedkope peperkoeken en kruidkoeken. Het resultaat: vierkante brokjes die smaakten naar ontbijtkoek.
Veel mensen denken dat pepernoten en kruidnoten hetzelfde zijn. Dit is niet het geval. Het verschil zit ‘m in de structuur en grootte van het koekje. De oudhollandse pepernoten zijn groot, lijken het meeste op taaitaai en worden gemaakt van roggemeel en anijs.
Het kruidnootje zoals wij dat nu kennen vindt zijn oorsprong in de zeventiende eeuw. De kruidnoot is klein, harder en heeft een diepere en scherpere smaak dan de pepernoot. Daarnaast heeft hij de vorm van een half bolletje. De kruidnoot is gemaakt van tarwebloem en speculaaskruiden. Dit zijn kaneel, nootmuskaat, kruidnagel, gemberpoeder, kardemom en witte peper.
Koek, snoep of noot?
De pepernoot stamt uit de tijd dat de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) allerlei specerijen uit Nederlands-Indië haalde. Mensen noemden toen voor het gemak vaak alle kruiden ‘peper’, ook kaneel en nootmuskaat. Peper was dus een verzamelnaam voor alles wat uit de Oost kwam.
Het woord ‘noot’ uit pepernoot komt ook uit die tijd. Naast kruiden werden namelijk ook vaak noten vervoerd. En de vorm van de pepernoot lijkt wel wat op die van amandelen of andere noten. Maar de overeenkomst zit ook in de manier tussen hoe je echte noten en pepernoten eet. Je neemt er nooit eentje, maar altijd een paar tegelijk.
De ‘pepernoten’ die we tegenwoordig eten zijn voornamelijk de kruidnoten en dus geen pepernoten. In de volksmond worden de kruidnoten echter pepernoot genoemd.
Het oudste bekende recept voor pepernoten komt uit de 16e eeuw en beschrijft pepernoten als:
“Eene soort van koek, uit meel met honing, suiker of stroop gemengd gebakken, waardoor gestooten peper en andere kruiderijen is gedaan”.
De nieuwe, welervarene Utrechtsche keukenmeid uit 1771 spreekt over pepernoten met sukade en Afrikaanse staartpeper. De echte peper verdween in de 18e eeuw uit de ingrediëntenlijst voor het snoepgoed.
Van oudsher werden pepernoten in december door de kamer gestrooid, zodat de kinderen ze konden opzoeken. De oorsprong van het strooien verwijst naar de symboliek van de vruchtbaarheid; een boer die zaden over zijn akkers strooit. Dit strooien is vergelijkbaar met rijst gooien op een huwelijk of confetti op een feest. Tegenwoordig is het gebruikelijker om het strooigoed in de hand te geven en laten we eerlijk zijn, dat is in ieder geval een stuk makkelijker en hygiënischer.
Vroeger werden de pepernoten met muntstukken gemengd, tegenwoordig met suikergoed. Het strooien met munten stamt van een oude legende waarbij de heilige Sint-Nicolaas drie jonge meisjes tegenkwam van wie de vader de bruidsschat niet kon betalen. Hij dwong zijn dochters om de prostitutie in te gaan. Sint-Nicolaas wierp ze vervolgens een hoeveelheid munten toe, waarmee ze alsnog hun bruidsschat konden betalen.
Naast de traditionele pepernoot zijn er tegenwoordig vele spannende, lekkere en soms vreemde variaties
bedacht die het koekje een extra smaak geven.
In de winkels en webshop van Peppernuts Amsterdam vind je
ruim 30 varianten van dit typisch traditionele Nederlandse koekje!
Taaitaai, en specifiek een Taaipop, is een typisch Nederlandse koek met een oorsprong in de Filipijnen, herkenbaar aan zijn specifieke vorm. Taaitaai lijkt qua smaak veel op speculaas; er zit echter ook een anijssmaak aan. Het product is echter niet bros zoals speculaas, maar letterlijk “taai”.
Wist je dat verliefde mensen vroeger rond de Sinterklaastijd speculaaspoppen maakten voor hun geliefde? Als de ander de speculaaspop aannam dan wist je dat de liefde wederzijds was. Schonk je een meisje rond Sinterklaas een taaiman, dan werd het tegengestelde bedoeld. Dit gebaar gold als een vorm van bespotting die absoluut niet op prijs werd gesteld!
De Sinterklaasmarkt, een verdwenen traditie.
Alles verandert, ook het Sinterklaasfeest. Zo had je vroeger de Sinterklaasmarkt op de Dam. Tijdens een groot deel van de Amsterdamse historie was dit evenement de hoofdmoot van de openbare viering. De ‘Sinter Niclaesmarckt’ duurde van de middag van 5 december tot in de kleine uurtjes van 6 december. Er werden vooral lekkernijen verkocht, dus waarschijnlijk ook onze pepernoten ;). Er werden toneelstukjes opgevoerd en jongens en meisjes hosten en zongen. Door strenge calvinistische regenten werd de te ‘roomse’ markt na 1578 geregeld verboden, maar met weinig resultaat. Deze verdween pas echt in 1836, toen de Dam weer eens werd heringericht. Tijd voor een revival?
